Precisie en concentratie zijn sleutelwoorden binnen Iyengar yoga. Door je lichaam zo exact mogelijk in balans te brengen, ontwikkel je uiteindelijk ook de geest, zegt grondlegger B.K.S. Iyengar.
Wat is Iyengar yoga en waar komt het vandaan? In dit artikel lees je er alles over!
B.K.S. Iyengar
Men roemde hem als ‘de Michelangelo van de yoga’, vanwege de manier waarop hij uitdrukking gaf aan de yogaposes: ze zien eruit als gestileerde kunstwerken. De Indiase Bellur Krishnamachar Sundararaja (oftewel B.K.S.) Iyengar die in 2014 op 95-jarige leeftijd overleed, speelde een belangrijke rol in de verspreiding van yoga over de hele wereld. In 2004 riep Time Magazine hem zelfs uit tot een van de honderd meest invloedrijke personen ter wereld. Tot op zeer hoge leeftijd nog onvermoeibaar, riep de yogameester mensen op om ‘de grote stroom over te steken, van de oever van onwetendheid naar de oever van kennis en wijsheid’.
De kunst van precisie
Op het eerste gezicht lijkt Iyengar yoga erg fysiek gericht. Dit komt door de nadruk op precisie, het in lijn brengen van houdingen (alignment), het lang aanhouden van de poses, de hulpmiddelen als blokken en riemen en het feit dat er gecorrigeerd wordt tijdens lessen.
Maar niet alles is wat het lijkt, want Iyengar yoga is geen reguliere work-out of oefenmethode voor het lichaam. Uiteindelijk is het – zoals alle vormen van yoga – gericht op spiritualiteit.
Iyengar begint zijn boek The tree of yoga met wat yoga eigenlijk betekent: eenheid, van de individuele ziel met de universele geest. Maar omdat dit voor de meesten van ons te abstract is, omschrijft hij het ook wel als de eenheid tussen lichaam en geest, en tussen geest en ziel.
Alignment
Volgens de goeroe, of Guruji, zoals zijn leerlingen hem respectvol noemden, is het lichaam de poort naar de ziel. Die poort moet open en dit gebeurt niet door te forceren of door in een slappe houding af te wachten. Dit gebeurt pas door met uiterste aandacht en nauwkeurigheid yoga te beoefenen. Tijdens het uitvoeren van houdingen ontstaat evenwicht, tussen links en rechts, onder en boven, achter en voren, tot in elke vezel, elke spier en elk gewricht. Er ontstaat evenwicht tussen lichaam en geest, tussen ratio en gevoel, tussen de linker- en rechterhersenhelft.
De Nederlandse Iyengar docente Berber Schönholzer legt uit waarom alignment daarin een sleutelwoord is: ‘In lijn brengen betekent dat alle lagen van een persoon samenwerken, zowel het fysieke lichaam als het emotionele, mentale en spirituele lichaam. Als je met uiterste aandacht en nauwkeurigheid in een houding staat, breng je die verschillende lagen in lijn en in harmonie. Dan ben je helemaal in het hier en nu.’ Schönholzer geeft onder andere les op het Java-eiland in Amsterdam Zeeburg en is lid van de examencommissie van de B.K.S. Iyengar Yoga Vereniging Nederland.
Levenskracht oproepen
Iyengar onderstreept in zijn boek The tree of yoga het belang van ‘irrigatie van het lichaam’. Daarvoor moet het tot in de verste uithoeken worden voorzien van prana, Sanskriet voor subtiele energie of levenskracht. Door houdingen en controle van de ademhaling (pranayama) wordt het lichaam gevoeliger en opener, zodat het levenskracht kan opnemen. Het lichaam krijgt de mogelijkheid zich af te stemmen op dezelfde subtiele frequentie als de geest, en zo ontstaat weer eenheid tussen lichaam en geest.
Yoga kan ook ziektes voorkomen en bestrijden, door het zelfherstellende vermogen van het lichaam aan te spreken. Chinese en Indiase wetenschappers verklaren dit effect door de toename van witte bloedlichaampjes in het lichaam en de optimale doorstroming van energie en zuurstofrijk bloed naar elke cel. Iyengar zelf was het levende bewijs van de helende kracht van yoga. Geen arts had vijftig jaar geleden durven voorspellen dat hij zo gezond en energiek zo oud zou worden. Sterker nog, op zijn 25e dachten de artsen dat hij zou bezwijken aan zijn tuberculose. Maar Iyengar wachtte niet af wat de ziekte voor verval zou aanrichten. Hij deed intensief aan yoga, oefende tien uur per dag, en wist zichzelf te genezen. Al vanaf zijn zestiende was hij in de leer bij Krishnamacharya, die ook de bekende yogi Pattabhi Jois onderwees. Wat begon als een manier om zijn ziekte te bestrijden werd een levensmissie die voortduurde tot aan zijn dood. Zoals Iyengar zelf schreef in Yoga als levenskunst: ‘Ik ben niet met pensioen gegaan en zal dat ook nooit doen. Ik zorg dat het innerlijke vuur altijd blijft branden.’
Props (hulpmiddelen) bij Iyengar yoga
Het is de onvoorstelbare toewijding waardoor de inmiddels overleden Iyengar docent Charles Hond in 1981 werd gegrepen. Hond: ‘Iyengars inzicht in yoga en daarmee ook in zijn leerlingen is ongelooflijk. Als je les bij hem volgt, heb je het gevoel dat hij je beter kent dan jij jezelf kent!’ Volgens Hond schuilt de kracht van Iyengar yoga in het feit dat het zo tastbaar is. Je spreekt mensen aan op het niveau van het lichaam. Daardoor wordt het ook nooit zweverig. ‘Je gaat van het bekende naar het onbekende, door het lichaam heen werk je naar de kern toe. Op fysiologisch niveau spreek je het lichaam aan doordat er bij een zijwaartse strekking bijvoorbeeld vers bloed naar de lever gaat. Alle organen krijgen de ruimte om optimaal te functioneren. Het lichaam krijgt, met de juiste hulpmiddelen en correctie van de leraar, een sensatie waardoor er spirituele groei kan plaatsvinden.’
Volgens Berber Schönholzer horen daarom ook props (hulpmiddelen) als touwen, riemen, blokken, kussens en dekens bij Iyengar. Echt iedereen kan zo zonder pijn of forceren in de juiste houding komen. Hulpmiddelen dienen niet als een kruk om afhankelijk van te zijn, maar helpen om dichter bij de essentie van de houding te komen.
Overstrekken en onderstrekken
Hond: ‘Een bekende uitspraak van Iyengar is: “The median line is God.” Vanuit het midden, de perfecte balans, wordt het lichaam verlengd en gestrekt. Als je ergens in het lichaam overstrekt, is er op een andere plaats te weinig aandacht en dus onderstrekking. Dit is wat Iyengar “de kunst van de precisie” noemt, het volmaakte evenwicht.’ Anders gezegd: wanneer er volledige aandacht is, ben je volkomen in het moment, in het midden. Maar dat gaat niet vanzelf, je zult er altijd aan moeten blijven werken.
