Je lichaam en adem leren beheersen, dat zijn de belangrijkste pijlers van Hatha yoga. Uit deze toegankelijke yogastroming zijn veel andere, ‘hippe’ vormen voortgekomen. Goede zaak of niet? ‘Goed en fout zijn zaken van het ego. In Hatha probeer je dat juist los te laten.’
Wat is Hatha yoga en waar komt het vandaan? In dit artikel lees je er alles over.
Hatha yoga: de basis
De Indiase wijsgeer Patanjali beschreef ruim tweeduizend jaar geleden in zijn Yoga sutra’s acht verschillende stadia van yoga: leefregels over hoe je een zinvol leven kunt leiden. Zo gaat het eerste voorschrift, yama, over je ethische normen en het tweede, niyama, over zelfdiscipline. Het derde en het vierde stadium, asana en pranayama, zijn het meest praktisch en vormen samen de hoofdingrediënten van Hatha yoga. Asana staat voor lichamelijke oefening, pranayama voor beheersing van de ademhaling.
Hatha = de zon + de maan
In de naam Hatha komen de Sanskriet-woorden ha (zon) en tha (maan) samen. De zon staat voor actie, de maan voor verinnerlijking. In de Hatha yoga komen die tegengestelde energieën samen. Door je concentratie en adem naar punten in het lichaam te verplaatsen, breng je daar bewustzijn.
Hatha is een stroming zonder duidelijke oprichter of goeroes. Daardoor is het heel open; iedereen kan er het zijne in vinden. De eerste duidelijke bron is het vijftiende-eeuwse document Hatha yoga pradipika, dat nog steeds de bijbel van de yoga wordt genoemd. Swami Swatmarama beschrijft hierin het pad naar de allerhoogste, ‘koninklijke’ yoga. In dit geschrift werkt hij een compleet systeem van houdingen en ademhaling uit. Elke houding bestaat uit vier ‘momenten’:
Ook pranayama bestaat uit vier onderdelen: inademen, de adem vasthouden met gevulde longen, uitademen en de adem vasthouden met lege longen. Hoelang en op welke manier je ademhalingsoefeningen doet, verschilt. Hatha onderscheidt vele ademtechnieken. Pranayama leert je zo veel mogelijk uit de lucht te halen; dat zuivert en geeft energie. Rob Obermeijer, oprichter van Yogacentrum Utrecht, besteedt veel tijd aan het wegnemen van ademhalingsblokkades: ‘De oefeningen zijn bedoeld om het ademen af te leren. Om de adem toe te laten zoals die werkelijk wil komen.’ Combineer je een juiste ademhaling met de houdingen dan gaan ze je makkelijker af en hebben ze meer effect.
Yoga, een sport of bewustwording?
Vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Hatha in het Westen geïntroduceerd. In Nederland voornamelijk door mensen die vanuit Indonesië terugkeerden naar hun moederland. Jan Rijks, beter bekend als Saswitha, stichtte in 1946 de eerste Nederlandse yogaschool.
Rob Obermeijer heeft de ontwikkeling van nabij meegemaakt. Als zestienjarige woonde hij een lezing bij van de wereldberoemde spiritueel leraar Krishnamurti. ‘Wat me aansprak was zijn ideaal van ín het moment leven. Bewust de dingen onder ogen zien zoals ze zich aan je voordoen. Op mijn achttiende begon ik met yoga.’
Je had grofweg twee stromingen, vertelt hij. Die van arts Rama Polderman, die zich in zijn boeken en radio-uitzendingen richtte op het sportieve aspect en de gezondheid. Daarnaast Saswitha, die focuste op het vergroten van je bewustzijn. ‘Mijn eigen leraar bracht die filosofieën bij elkaar. Door het doen van de houdingen word je je bewust van wie je bent en hoe je in elkaar zit. Dát maakt je gezond.’ Yoga met beide voeten op de grond, was Obermeijers motto toen hij in 1975 zijn school startte, ‘want het is een misverstand dat yoga alleen maar ontspannend of zweverig is.’ Inmiddels studeren aan de bijbehorende lerarenopleiding jaarlijks zo’n twaalf docenten af.
Presteren is in onze cultuur een hot item. In Hatha probeer je dat juist los te laten’
Hatha yogadocent
De rol van de docent is in Hatha anders dan bij bijvoorbeeld Ashtanga yoga. Suzanne Beenackers, Nijmeegse docente: ‘Je geeft richting en energie zonder mensen te belemmeren in hun concentratie. Ik loop bijvoorbeeld niet rond om te zeggen of een voet goed of fout staat.’
Aan die benadering moeten mensen soms wennen, zegt Rob Obermeijer. ‘Presteren is in onze cultuur een hot item. Maar goed en fout zijn zaken van het ego. In Hatha probeer je dat juist los te laten. Je gedachten los te laten. De dingen te laten gebeuren en daar toeschouwer van te zijn. Dat bewustzijn kunnen mensen alleen op eigen kracht, met hun lichaam bereiken. Als ik te veel zou zeggen, zou rondlopen en corrigeren, zou ik ze afleiden. Dan ging de les over mij. Dat is niet de bedoeling.’
Nieuw imago
Hatha werkt ook in je eentje thuis, vindt Suzanne Beenackers. ‘Bij andere yogastromingen ontleen je veel kracht aan de flow, aan de groep. Hatha brengt je naar binnen.’
De verscheidenheid in stromingen is de laatste decennia enorm toegenomen, zegt Rob Obermeijer. Iyengar, Bikram, Jivamukti, Vini en Ashtanga: het een is aerobisch, het ander spiritueel, maar uiteindelijk zijn het allemaal vormen van Hatha yoga. ‘Stromingen komen en gaan. Dat houdt je wakker, haalt je uit patronen.’
Beenackers vindt het vooral prettig dat door de verscheidenheid aan yogastromingen meer kennisuitwisseling plaatsvindt. ‘De yogafilosofieën uit mijn klassieke opleidingen vond ik soms moeilijk toepasbaar. Wat is de zin van zoveel aandacht besteden aan je lichaam, als je enige doel is het te parkeren in de Lotushouding Bij verschillende docenten heb ik antwoorden gezocht en gevonden. Yoga brengt je lichaam in topconditie, en daarmee je geest. Hatha maakt van ons geen yogi’s maar sadhaka’s; beoefenaars van het leven zelf.’ Op Yoga by Happinez vind je meer dan 100 Hatha yogalessen voor thuis.
