Wat is yoga?

Hoewel je yoga waarschijnlijk kent als oefeningen (asana’s) op een matje, is het zoveel meer dan dat. Er schuilt een complete levensfilosofie achter, waarbij de adem en de houding naar jezelf en naar anderen net zo belangrijk zijn. En: hoe langer je yoga doet, hoe meer er blijkt te leren. We nemen je mee door een beknopte versie: wat is yoga?

Yoga komt van yuk, het betekent verbinding: verbinding tussen het hoofd en het hart. Alles wat je doet, van houdingen tot meditatie tot ademoefeningen, helpt je te verbinden met jouzelf én het gehele universum.

Yoga draait niet om lenigheid of een perfecte handstand, wel om een liefdevol mens worden’

Neem Karoli Baba

Houdingen (asana’s)

Wij in het Westen kennen yoga vooral als fysieke bezigheid. Maar van origine was de fysieke yogabeoefening vooral gericht op het aanleren van de juiste houding om een tijdlang in meditatie te kunnen blijven zitten. Het klinkt paradoxaal: je oefent je lichaam met als doel om het te vergeten tijdens meditatie. In de Hatha yoga pradipika, de oudst bewaard gebleven tekst over Hatha yoga, worden slechts twaalf houdingen beschreven. Vier van die houdingen zijn volgens de samensteller, swami Swatmarama, van cruciaal belang. Dat zijn, het laat zich raden, de meditatiehoudingen. Swatmarama zegt over de ‘Perfecte meditatiehouding’ dan ook: ‘Als je in Siddhasana perfectie kunt bereiken, waarom zou je dan nog andere asana’s beoefenen?’

Omdat yoga je lichaam soepel, sterk en gezond maakt, zou je kunnen antwoorden. En: ‘Yoga werkt kalmerend op je zenuwstelsel,’ zegt de internationaal gerespecteerde yogadocent Max Strom over de beoefening van asana’s. ‘Als je weet hoe je dat op de mat kunt bereiken, dan kun je dat ook toepassen in je dagelijks leven. Je zit lekkerder in je vel en slaat minder negativiteit en spanningen op; je houding verandert als vanzelf en je staat meer ontspannen in het leven.’

Er zijn wel een paar richtlijnen. Allereerst: accepteer de beperkingen van je lichaam. Forceer jezelf niet in een houding die je moeilijk vindt, maar neem rustig de tijd om haar aan te leren – al kan het soms jaren duren. De intentie waarmee je oefent is belangrijker dan de oefening zelf. Luister naar je lijf en ga mee met wat op het moment van oefenen mogelijk is. Haak je juist snel af als je een houding te lastig vindt? Dan is het waarschijnlijk dat je ook in het dagelijks leven dingen vaak laat liggen en is een beetje doorzettingsvermogen beoefenen geen gek idee.

Wat je ook doet, doe het met je volledige aandacht en inzet. Rustig ademend een poosje in een houding blijven is op zich al een vorm van meditatie. Kortom: doe je oefeningen, en de rest volgt vanzelf. Op je matje en erbuiten.

De Hoge Plank (Phalakasana)

Ademhaling (pranayama)

Gemiddeld halen we tussen de zestien en twintig keer per minuut adem. Maar wist je dat je veel sneller ademt als je je opwindt of piekert? Je adem volgt je geest, maar je geest volgt ook je adem – vandaar dat in de yogales zo veel nadruk op de ademhaling wordt gelegd. Vertraag bewust je ademhaling en je wordt rustig vanbinnen.

In de yoga worden ademhalingsoefeningen vaak aangeduid met pranayama, maar eigenlijk behelst die term veel meer. Prana is je levenskracht, die je kunt sturen met je ademhaling, en ayama betekent ‘expansie’. Door bewust te ademen, ga je vanzelf langzamer ademen en daarmee verhoog je je prana of vitaliteit. Yogi’s geloven trouwens dat een langere ademhaling een langer leven betekent. Sommigen beweren zelfs dat je bij je geboorte een bepaald aantal ademhalingen hebt meegekregen. Door die zo lang mogelijk te maken, zou je je leven verlengen.

Meditatie (dhyana)

Mediteren is louter zijn, hier en nu. Je kunt dit doen door je adem te volgen, te tellen of in stilte een mantra op te zeggen. Het is eigenlijk vooral blijven zitten en telkens als je aan iets anders denkt, terug naar af gaan. En daar zit nu net het addertje onder het gras. Je gedachten springen als een slingeraap alle kanten op. Zit je net rustig, bedenk je dat je de was nog moet binnenhalen, voel je je pijnlijke teen weer opspelen of zoemt een vlieg irritant om je heen. Je geest is akelig multifunctioneel. Probeer dan maar als een Boeddha onbeweeglijk stil te blijven. Dodelijk saai, als je erover nadenkt. Volgens schrijfster Geertje Couwenbergh ‘verveel je je tijdens dat zitten, zwijgen, ademhalen zo dood, dat alles daarna nieuw, geweldig, interessant, wákker is.’ Waarmee ze maar wil zeggen dat de effecten van die ‘staat van verveling’ enorm zijn.

Zo is bijvoorbeeld uit onderzoek gebleken dat tijdens het mediteren de alfagolven in je brein toenemen. Deze golven zorgen voor de staat van ontspanning waarin je komt vlak voordat je in slaap valt. Je metabolisme vertraagt, de lichaamstemperatuur en bloeddruk dalen. Regelmatig mediteren leidt tot meer activiteit in een deel van de linkerhersenhelft dat in verband staat met geluk en ontspanning. ‘In meditatie’, zo stelt de bekende en geliefde Vietnamese zenboeddhist Thich Nhat Hanh, ‘komt onze rusteloze geest tot rust op het kussen van onze adem. Er ontstaat dan heel natuurlijk een gevoel van kalmte en ontspanning.’

Yogafilosofie

De yoga kent enkele belangrijke geschiften. De bijbels van yoga, kun je wel zeggen. De ‘regels’ uit deze boeken zijn eeuwenoud, maar nog steeds ongelooflijk actueel. Behalve over de asana’s en de adem, gaan de regels over onder andere zelfonderzoek, discipline, onthechting en tevredenheid.

Door ze te proberen toe te passen in je dagelijks leven, zet je stappen naar een leven als een evenwichtige, ontspannen en liefdevolle yogi.

Dit zijn de drie belangrijkste en bekendste geschriften over de yogafilosofie:

• In de Yoga sutra’s van Patanjali wordt uitgebreid ingegaan op de yogageboden, de yama’s en de niyama’s, die de basis vormen van de gehele yogabeoefening.
• Daarnaast is er de Hatha yoga pradipika, het oudste geschrift over de Hatha of fysieke yoga, die vooral heil ziet in het trainen van het lichaam voor meditatie.
• En misschien wel een van de mooiste boeken uit de wereldliteratuur: de Bhagavad Gita, waarin je leest over het belang van karma en het juiste handelen.

Verderop in deze starterskit leer je meer over het achtvoudige pad van Patanjali.

Tekst: Christel Jansen