Misschien ga je al jaren naar dezelfde yogales. Of doe je thuis op je matje altijd dezelfde reeks houdingen. Dat ontspant en houdt je lichaam in conditie. Heerlijk, maar het doel van yoga is ook om innerlijk te blijven groeien. Hét middel om je practice een nieuwe impuls te geven is… tapas.

Wat een genot: die fijne meditatie of favoriete vooroverbuiging waarin je zo heerlijk tot rust kunt komen. Niks mis mee, natuurlijk. Tenzij dat het enige is wat je jezelf voorschotelt in je practice. Je bent dan door yoga vast een leuker en relaxter mens geworden, maar echt nieuwe inzichten dienen zich niet meer aan. En dat is een gemiste kans, want yoga is bij uitstek een middel om te blijven groeien en al je innerlijke laagjes af te pellen.

Vergelijk het met een geweldig vakantieadres dat je hebt ontdekt. Alles wat je nodig hebt is aanwezig: een leuke sfeer, goed eten, veel zon, gezellige stadjes en mooie natuur. Je besluit vanaf nu elke vakantie naar deze fantastische plek terug te gaan. Relaxed toch? Maar na een paar zomers heb je het eigenlijk wel gezien daar. Je hebt behoefte aan iets nieuws. Een ander uitzicht, nieuwe mensen, verrassende smaken. Zo werkt dat ook bij je practice. De herkenbare houdingen en oefeningen voelen heel vertrouwd en ontspannen. Houd je het daarbij? Als dit voor jou werkt, helemaal prima. Maar als je behoefte hebt aan een nieuwe stap: dan is tapas, de yogische zelfdiscipline, your friend. Ook als je het moeilijk vindt om voor jezelf een regelmatige beoefening vast te houden, schiet de kracht van tapas je te hulp.

 Doe het met liefde

Tapas, niet te verwarren met de Spaanse hapjes, is een onderdeel van de vijf niyama’s van Patanjali, de yogagoeroe die voor ons het achtvoudig yogapad op schrift zette. De niyama’s zijn gedragsregels die yogi naar zichzelf toe hanteren, zoals zuiverheid, tevredenheid en introspectie. In tapas zit het woord ‘tap’, wat in het Sanskriet branden, blazen, pijn lijden of verteerd worden door vuur betekent. In de bijbehorende sutra II.32 vat de goeroe het bondig samen: ‘Zelfdiscipline (ofwel tapas) brandt alle onzuiverheden weg en ontsteekt de vonken van het goddelijke.’ Dat klinkt behoorlijk heftig. Maar gelukkig kan tapas niet zonder ahimsa, ofwel geweldloosheid naar jezelf. Zo ontstaat een perfecte balans tussen krachtig je intentie neerzetten, het ook echt doen, maar wel vanuit zachtheid voor jezelf.

Tapas in de yoga-sutra’s

De yoga-sutra’s zijn heel summier, maar alles wat erin moet staan, staat erin. Anno 2019 zouden we Patanjali hoog op de efficiëntieladder inschalen. Dus als hij iets herhaalt, moet het wel héél belangrijk zijn. En dat doet hij dus met tapas. Want tapas – je innerlijk vuur, de reden dat je de mat op komt – díe doet je groeien in je practice. En niet alleen tijdens je yogasessies. Zelfdiscipline is een gouden tool voor het leiden van een vervullend leven. Misschien heb je al ontdekt dat je mat een metafoor is voor je dagelijks leven. Push jij jezelf nog net iets meer om verder in die vooroverbuiging te komen, terwijl je lichaam eigenlijk al een grens aangeeft? Dan is het goed mogelijk dat je op je werk ook geneigd bent te veel naar jezelf toe te trekken en te lang door te werken. Daarom is het aanwakkeren van tapas in jezelf niet alleen bevorderlijk voor the next step in je practice, het helpt je ook om de uitdagingen in je dagelijks leven beter aan te kunnen. Zet jij rücksichtslos ergens je tanden in? Tapas helpt je om een stapje terug te doen en bedachtzaam een uitdaging het hoofd te bieden. En als je het type bent dat wel graag wil veranderen, maar toch de eerste stap niet durft te zetten, dan geeft tapas je juist een liefdevolle schop onder je kont. 

Tapas geeft  je die liefdevolle schop onder je kont

Reinigende vuurmeditatie

Alles leuk en aardig met dat tapas, maar… hoe dan? Volg deze drie stappen:

  1.  Allereerst is het belangrijk je intentie helder te krijgen. Wat wil je precies verdiepen in jezelf? Wil je de asana’s op een nog dieper niveau, bijvoorbeeld energetisch, gaan voelen? Maak hiervan dan jouw mission statement. Of wil je voortaan tijdens de houdingen geen ademhaling missen? Neem je dan krachtig voor vanaf nu je adem te volgen. Het maakt niet uit wat je wil, als je wens maar vurig en krachtig is. 
  2. Nu je je intentie weet, is het tijd voor de volgende stap: het innerlijk vuur in jezelf voelen. Dit kun je doen met behulp van een speciale tapasmeditatie, die draait om vuur. Visualiseer een vuurtje en stook het een beetje op. Vuur heeft het vermogen om dingen te vernietigen, dus wat je niet meer nodig hebt, bijvoorbeeld luiheid, gooi je in het vuur en laat je verbranden. Wat overblijft is jouw zuivere zelf. 
  3.  Zoek voor deze meditatie een rustige plek in huis. Ga comfortabel zitten en adem een paar keer diep in en uit. Stel je dan een vuur voor in je bekkengebied. Hoe staat het met jouw vuur? Is het een rustig vuurtje dat wel wat opgepookt mag worden? Of staat het al op standje bosbrand en is er juist zachtheid nodig? Geef jouw vuur wat het nodig heeft. En als je vuur op de juiste kracht knispert, laat het dan je verstoringen, disbalans en onzuiverheden verbranden. Visualiseer jezelf helemaal in het vuur en zeg JA tegen jouw intentie. Het kan zijn dat je in je lichaam een lichte tinteling voelt ontstaan. Met deze meditatie ruim je je innerlijke rommel op, en zo wordt het makkelijker om naar je intentie te gaan leven.

Tapasboosters 

Zo. Je hebt al wat mentale rommel verbrand. Nu is het tijd om je lichaam aan het werk te zetten. Om de kwaliteit van tapas in jezelf aan te wakkeren, is het goed om tijdens je beoefening asana’s te integreren die een beroep doen op je kracht. Enerzijds zijn dit pittige houdingen voor je spieren, waarvan je flink moe kunt worden. Anderzijds zijn dit balanshoudingen. En dat zijn misschien wel de meest interessante asana’s, want ze vragen een ont­spannen, zachte focus én spierkracht. Zodra je te hard je best gaat doen en op wilskracht ‘wel effe in die boomhouding zal blijven staan,’ kukel je om. 

De hoge plank (Phalakasana), de Boom (Vrksasana) en de Danser (Natarajasana) zijn voorbeelden van yogahoudingen die je mooi kunt opnemen in je practice. Andere tapasboosters zijn: de Stoel (Utkatasana) en de Held (Virabhadrasana). Wees bij elke houding volledig met je aandacht in je lichaam en observeer je gedachten. Hoe ga jij om met spanning? Probeer het gedachtegoed van tapas in je houding te brengen, dus zowel kracht als zachtheid. Er is geen goed of fout, je lichaam en je mind zijn jouw laboratorium om te ontdekken hoe jij werkt. Dat inzicht kun je inzetten om jezelf precies dat te geven wat je nodig hebt; dat kan een liefdevolle aai zijn, want je doet het al goed. Of die schop onder je kont, want het wordt al te makkelijk.

Wanneer je werkt met tapas zul je verandering merken in je practice én in je dagelijks leven. Want zoals Georg Feuerstein het zo mooi beschrijft in zijn boek The Deeper Dimension of Yoga: ‘Genuine tapas makes us shine like the sun. Then we can be a source of warmth and strength for others.’

Illustraties: Lisa Junius