Advaita filosofie: ‘Stop met streven, start met leven’

Advaita, de filosofische school, zegt dat je moet stoppen met iets anders willen worden dan je nu bent. Want je bént alles al. 

Advaita

De letterlijke betekenis van advaita

Advaita komt uit het Sanskriet. Dvaita betekent dualiteit en de letter ‘a’ geeft in het Sanskriet een ontkenning aan. Daarom is advaita dus letterlijk ‘niet dualiteit’, in normaal Nederlands non-dualiteit. Prima om het Sanskriet te hebben uitgeplozen, maar wat houdt dat hele advaita nu precies in? Daar kun je boeken over volschrijven. Of je kunt volstaan met één zin. Die ene zin is volgens advaitaleraar Dennis Waite: ‘In werkelijkheid zijn er geen twee dingen.’

Klinkt goed, maar eigenlijk weet je dan nog steeds niets. Want geen twee dingen? Je kunt met je ogen toch echt gewoon zien dat je buurvrouw een andere yogabroek aan heeft dan jij. En hoe zit het bijvoorbeeld met dag en nacht, dromen en slapen? Advaita ziet het zo: ondanks dat wij de wereld als duaal ervaren, is de werkelijkheid non-duaal. Deze werkelijkheid wordt brahman genoemd. En ons wezenlijke zelf, datgene wat lichaam en geest overstijgt, atman. En aangezien de werkelijkheid non-duaal is, is deze atman brahman.

De satyam-mityha-constructie

Maar wat als je nu een T-shirt ziet. Jij bent toch niet dat shirt? Alleen, wat is een T-shirt? Stel, je scheurt het doormidden. Heb je dan nog steeds een shirt? Nee, dan heb je alleen een stuk stof. Om de waarheid van het zelf te verklaren, maakt advaita gebruik van de satyam-mityha-constructie. Wat werkelijk is, noemen we satyam. Wat afhankelijk van iets is, mithya. In bovenstaand voorbeeld is de stof van het shirt satyam. En het shirt, dat afhankelijk is van de stof, mithya.
Maar let op, het begrip satyam is een doordenker! In relatie tot het shirt is de stof satyam. Die stof is ook weer opgebouwd uit garen. Dan is het weer mithya. Wat werkelijk is, is brahman. Daarom is satyam brahman: ‘werkelijkheid’. En waar mithya is, daar is satyam. Zonder stof, geen shirt. Daarom is satyam brahman altijd aanwezig, overal waar je mithya ziet. Een echte scheiding bestaat niet, die ontstaat alleen als wij ergens een naam aan geven. Een labeltje opplakken.

Volg je het nog? Eén van de beroemdste opdrachten uit de upanishads, de filosofische verhandelingen in de veda’s die deze non-duale werkelijkheid beschrijven, is je de volgende boodschap te herinneren: ‘neti, neti’. Oftewel ‘niet dit, niet dat’. Dit een reminder je niet te laten verleiden om je te identificeren met een rol, je ego of andere vormen om je af te scheiden. Want jij bent ‘dat’. Dat ene, dat grote, dat allesomvattende bewustzijn. Jij bent atman, jij bent brahman.

Op zoek naar een yogales rondom dit thema? Bekijk de video hieronder om te beginnen.

Leun in het leven

Misschien voel je al wat advaita voor jou kan betekenen. Of nog helemaal niet. Toch heb je zeker weten in je leven advaitische momenten meegemaakt. Denk maar eens aan de keer met die magische zonsondergang. De bijzondere trilling van bewustzijn in de lucht. Dat je volledig wordt opgenomen door de diepe stilte achter het waarneembare. Er is geen scheiding meer tussen jou en die prachtige zonsondergang. De ziener (jij) en het geziene (de zonsondergang) zijn één. Alles is één. Tot er over de boulevard zo’n ragbak voorbijrijdt met een veel te sportieve uitlaat. Grrrr. Om nog maar niet te spreken over die takkeherrie die uit de speakers schalt. Halleluja, je staat weer met beide benen op de grond.

Maar och, wat was dat moment magisch. Die vredige stilte, dat gevoel van totale eenheid laat je niet meer los. Daar wil je meer van! Zo is wellicht jouw spirituele reis ooit begonnen. En zoals dat gaat met een reis, denk in je in termen van een begin en een einde. Je bent nu hier, verstoord door de herrie, maar wilt naar daar, die oneindige vrede en bliss. Hup op pad dus. Maar daarvan zegt advaita: stop! De waarheid die je zoekt kan jou nooit verlaten. Je kunt jaren ronddolen om er vervolgens achter te komen dat het eindpunt van je zoektocht tevens het beginpunt is. Of, zoals schrijfster Dorothy Hunt het zo mooi zegt: de zoeker is het gezochte.

En nu?

Niet zoeken en niets meer ondernemen dan? Vanaf nu als een willoos kasplantje voor je uit staren? Nee, zeer zeker niet. Met jouw diepe verlangen om te onderzoeken is niks mis. De vraag is alleen hoe je daarmee omgaat. Er is een groot verschil tussen je helemaal openstellen voor dit verlangen, of vanuit je ego spirituele succesjes willen boeken. Het fijne van deze manier van leven is dat je niks hoeft te doen. Zet die spirituele zoekmachine dus maar lekker met een bak thee in de wachtkamer. Jij gaat de reis aan met jezelf, in jezelf, in dat wat er altijd is.

Het gevaar van schrijven over advaita is dat het een heleboel hoogdravende woorden op een rijtje zet die vooral jouw denkende brein aanspreken. Daarom nu de opdracht: klik dit artikel een paar tellen weg. Leun als het ware achterover in alles wat er is. Kijk als de toeschouwer naar het bioscoopscherm. Word het bioscoopscherm. Voel de stilte. Leun in het leven. En ervaar.

Het geheim van advaita

Hoe was dat? Kon je de oneindigheid voelen? Dat is het geheim van advaita. Je kunt het alleen ervaren. Verslik je ook vooral niet in het krampachtig in het nu willen leven. Door de bril van advaita is dat namelijk onzin. Er is simpelweg niks anders dan nu. Waar moet je heen als alles één is? Advaita gaat uit van leven als het nu. Stop met al die verhalen zoals het nu zou moeten zijn en wees het nu. Volgens een van de bekendste advaitaleraren Ramana Maharashi is stilte en verstilling de weg naar zelfrealisatie.

Stilte is trouwens niet hetzelfde als afwezigheid van geluid. De stilte die Maharashi bedoelt, is de ruimte achter je denkbewustzijn, de oneindige leegte die je kunt ervaren als je een moment alles los durft te laten. De stilte is het decor van alles. Datgene wat nooit verdwijnt, van waaruit alles ontstaat. Jij bent die stilte. Daarom is stilte is jouw toegangspoort om non-dualiteit te ervaren. Maar o jee, wat zijn we toch kanjers om die poort maar niet door te hoeven gaan. Al die afleiding die we voor onszelf verzinnen aan facebooken, appen en eeuwig mailtjes checken (wat is jouw supertruc?). Want door de poort gaan, je overgeven aan het onbekende, is doodeng!

Geeft allemaal niks, je ervan bewust worden is de eerste stap. Je practice kan je helpen om vaker contact te maken met die stilte. Je hoeft dus ook niet ineens iets anders te gaan doen. Wel is het van belang te beseffen hoe je tegen je beoefening aankijkt. Het wordt ingewikkeld als je denkt dat jouw afgescheiden ik de oefeningen doet. En, dat het je ergens kan brengen. Jouw practice doet zich voor zoals het zich voordoet, het zijn handelingen in het moment.

Dieper ervaren wat er al is

Maar als je ergens anders wilt zijn dan waar je nu bent, koppel je een doel aan je practice. Juist dan verwijder je jezelf van wat je zoekt. Wat je zoekt, is er namelijk altijd. Een advaitaleraar zegt daarom: het zitten zélf is de verlichting. Zie je practice dus als een uitnodiging om nog dieper te ervaren wat er al is. Er bestaat geen zaligmakende beoefening die de snelweg is naar stilte. Alle vormen van yoga, meditatie, maar ook andere dingen waarin je helemaal kunt opgaan als schilderen, muziek luisteren of in de natuur zijn, kunnen je brengen naar de ervaring van eenheid.

Niet zo gek natuurlijk als je daar even bij stilstaat, want alles ís één. Kies daarom een practice die goed voelt voor jou. Zoveel mensen, zoveel mithya, zoveel verschijningsvormen van Dat Ene, dat voor iedereen de weg naar de waarheid anders is. Laat je dus vooral niet door een ander vertellen wat je moet doen om daar te komen. Je kunt niet een ander voor jou de maaltijd laten proeven om te weten hoe het smaakt. Proef het leven zelf, ervaar jouw eigen waarheid. Alles wat je nodig hebt draag je met je mee. Altijd.

Stoppen met zoeken

Heb je het gevoel dat je steeds maar zoekende bent? Van alles uitprobeert en dat niks ‘het’ is? Dan is het wellicht het moment om jezelf een halt toe te roepen. Een prachtige tekst hierover vind je in het boek ‘Stoppen met zoeken’, van Dorothy Hunt. Blijf je als een dolle proberen? Schrijf dan deze tekst over en kijk er dagelijks naar:

Een uitnodiging tot stoppen

Dít moment bevat de uitnodiging voor de stilte die zichzelf aan je onthult als je gewoon stopt.

Misschien vraagt je denkbewustzijn zich nu af: stoppen met wat?

Stop gewoon! Stop met vragen.

Stop met proberen.

Stop met doen alsof.

Stop met geloven in de verhalen over wie je bent of waar je heen zou moeten gaan.

Stop met denken dat je iets weet of juist niet weet.

Hoe?

Er is geen ‘hoe’. ‘Hoe’ is gewoon weer een beweging van het denkbewustzijn.

Stilte heeft geen behoefte aan ‘hoe’. Zij IS gewoon.

Jij BENT gewoon.

Als je wilt weten wie je werkelijk bent, stop dan – één ogenblik is al genoeg,

Wat is er als je gewoonweg stopt?