Savasana: een oefening in niet vluchten

De grote yogi’s weten het allang: Savasana is de allermoeilijkste asana die er is. Zeker voor wie van nature een heel drukke geest heeft, of, zoals yogi Ton Verheijen, ADD: Attention Deficit Disorder. ‘Een kalme geest – ik ben er nog niet, maar ik blijf het proberen.’

‘Een rusteloze geest had ik als kind al. Rusteloos is nogal zwak uitgedrukt. De impulsen gierden door mijn magere lijfje. Wie wil weten hoe dat voelt, moet eens luisteren naar het nummer Hyperactive Child van de vergeten Californische punkband Dead Kennedys. Het nummer duurt 37 seconden en daarin is alle energie van leven, liefde, haat en woede samengebald. Zit dan maar eens stil bij de kapper.

Dat lukte dus niet. Op school evenmin. Als de lesstof me niet interesseerde, had ik zo’n beetje de spanningsboog van een fruitvlieg. Dat ik goede cijfers haalde is een wonder, want ik keek eigenlijk zelden in de richting van het schoolbord. Een juf op de lagere school kwam ooit eens op het idee me achterstevoren te laten zitten, omdat ik toch alleen maar gedraaid op mijn stoeltje zat te wippen en te wiebelen, te tandenknarsen en propjes te schieten. Als iemand me vertelde dat ik stil moest zitten, kreeg ik het benauwd. Don’t mention de tandarts.

Maar ach, je wordt ouder en wijzer. Je merkt hoe weinig je gedaan krijgt als je handelt vanuit onrust. Yoga bleek voor mij een goede manier om mijn energie te richten op de juiste dingen. Mijn eigen motivatie om meer uit het leven te halen gaf de doorslag om met yoga te beginnen. Ik voelde een sterke drang om aan mijzelf te werken. En de asana’s zijn moeilijk genoeg om me steeds opnieuw uit te dagen.

Allemaal impulsjes

Tijdens mijn wekelijkse yogales valt me altijd weer op hoe de medestudenten worstelen met Savasana en de staande houding Tadasana. Voor velen hét moment om aan hun haar te gaan plukken, de handdoek recht te leggen of een slok water te nemen. Niets doen is kennelijk a hell of a job voor naar perfectie strevende yogi’s. Ikzelf vorm geen uitzondering. Inmiddels heb ik bijna vierhonderd lessen Bikram yoga gehad en ik kan zeggen dat ik in staat ben om stil te liggen. Maar een stille géést? Nou nee, zo ver ben ik nog niet. Tijdens Savasana word ik voortdurend in beslag genomen door allerlei ‘hoofdzaken’ die op dat moment helemaal niet relevant zijn.

Ik observeer wat er op zo’n moment gebeurt. Hé, een impuls om het zweet uit mijn ogen te wrijven. Hé, een neiging om aan mijn jeukende wenkbrauw te krabbelen. Hé, een eerste aanzet om te piekeren over mijn vervelende buurman. Hé, een kramp in mijn buik als voorbode van een nare ziekte. Hé, een behoefte om te laten zien hoe goed ik stil kan liggen. Het gebeurt. Ik zie dat het gebeurt. Elke impuls is twee seconden later weer opgelost in het niets. Ik ben.

Bij het gevoel blijven

Het leren beheersen van Savasana helpt me in het dagelijks leven. Neem mijn werk als journalist. Er zijn perioden dat er even geen werk is. Vroeger had ik de neiging om hemel en aarde te bewegen om die situatie te veranderen, omdat ik de onzekerheid niet wilde voelen. Dat leidt meestal niet tot de beste ideeën. Die ervaring heb ik ter harte genomen. Het lukt me steeds beter om bij het gevoel te blijven en te zien hoe ik waarachtig kan handelen – en niet vanuit rusteloosheid.

Savasana leert me nergens voor te vluchten. Het is een bewuste ontspanning die versterkt en verfrist. Wanneer prana (de levensadem) en manas (het denken) zijn verzonken, ontstaat een onnoembaar geluk, zo schreef yogameester B.K.S. Iyengar. Klinkt goed, hoewel het onnoembare geluk me nogal eens door de vingers glipt. Geeft niet. Ik blijf het proberen, want de inzet, een kalme geest, is mijn diepste verlangen.

Langzaam naar Savasana

Drie voorbereidende houdingen

Breng je lichaam en geest vast tot rust voordat je je overgeeft aan de Lijkhouding. Blijf 2 tot 5 minuten in elke houding; zet eventueel een timer. Lig vervolgens 5 tot 10 minuten in Savasana. Je kunt alvast een deken en een oogkussentje klaarleggen en indien gewenst warme sokken aantrekken.

1. Begin liggend op je rug, met je benen tegen de muur, in de Gebroken Kaars (Viparita Karani).
2. Ga erna op je rug liggen met je voetzolen tegen elkaar aan in de Liggende Vlinder (Supta Baddha Konasana).
3. Ga zitten met je benen voor je uit gestrekt en buig voorover in de Zittende Vooroverbuiging (Paschimottanasana). Je bovenlichaam en hoofd kunnen op een kussen rusten.
4. Kom overeind en rol nu langzaam je bovenlichaam af naar de mat naar je Savasana:

• Laat je voeten naar buiten vallen en draai de handpalmen naar boven, zodat je schouders zich openen en er ruimte ontstaat voor je hart en je longen.
• Leg bij rugklachten een kussen onder je knieën.
  Laat het hele lichaam ontspannen, van je kruin tot aan je tenen. Ontspan ook het hele gezicht: de tong, de neusvleugels, de oren, de ogen, het voorhoofd.
• Laat de adem ontspannen: volg het rustige ritme van je buik die op en neer gaat bij elk in- en uitademing. Laat de geest, het denken langzaam aan steeds stiller worden.
• Is ontspannen in stilte heel lastig, zet dan een muziekje op zonder woorden of met bijvoorbeeld Sanskriettekst, zodat je niet wordt afgeleid door de inhoud van het nummer. Een veelgebruikt nummer dat lekker lang duurt is Devi Prayer van het album Mother Divine van Craig Pruess & Ananda.

Tekst: Ton Verheijen Illustratie: Carmen Garcia Gordillo