Mindful in Tanzania

Op safari in Afrika: het haalt heel wat naar boven bij Yoga by Happinez-hoofdredacteur Heleen Peverelli. Angsten, zorgen – maar ze ervaart ook de grootsheid van het leven als het haar eindelijk lukt zich over te geven aan het moment.

Tekst: Heleen Peverelli, beeld: Saskia van Osnabrugge

Afrika, dat is écht een andere wereld,’ zegt mijn tafelgenote, terwijl we nog een slok nemen van onze latte macchiato. ‘Thailand, Zuid-Amerika, dat ken je allemaal wel, maar dit…’

Mijn hart was opengesprongen toen ik deze reis voorbij zag komen: een mindful safari naar Tanzania. Met een jeep langs olifanten, giraffen, zebra’s, leeuwen! Dagenlang wandelen door het overweldigende landschap. Ontmoetingen met de lokale bevolking, de Masaï. En dat alles beleven op een bewuste manier, met mindfulness-oefeningen, yoga en meditatie. ‘Kun je je voorstellen dat je op de rand van de Great Rift Valley zit, met muziek van John Williams, Across the stars?’ mailde organisator Alina. Ik zag het voor me.

Maar nu het dichterbij komt, slaan de zenuwen toe. Ik moet malariatabletten en inentingen tegen gele koorts halen. Hoe zit het eigenlijk met bilharzia? Wat als de tent gaat lekken in the middle of nowhere? Kan ik wel zo lang zonder mijn kinderen? En er schijnen veel auto-ongelukken te gebeuren daar. ‘Kijk je uit voor bizons onderweg?’ voegt mijn tafelgenote behulpzaam toe. ‘Die zijn enorm agressief.’

De geur van stof en vuur

Een andere wereld is het. Meteen al bij aankomst in de zwoele, donkere avondlucht, komt die ons tegemoet. Lemen hutjes met Pepsi Cola erop geschilderd, Masaï gehuld in rode dekens, een jongetje met een hoepel, ezels, geiten, een verdwaald kind met haar broertje op de rug. Ik ruik de geur van Afrika, de geur van stof en vuur. En geniet met volle teugen. Wat een avontuur.

Ik voel ruimte, alles is één. Ik schud mijn  spieren los en adem alle oude pijn uit

Het avontuur ten volle beleven, dat is ook de missie van Alina de Vilder, die net is gestart met deze ‘mindful safari’s’. ‘Het onbekende in duiken, niet weten waar je heen gaat. Er komt een golf langs en je springt erop, uit pure levenslust.’ Zelf had ze twaalf lang als counselor op een middelbare school in Volendam gewerkt toen ze vier jaar geleden op wandelsafari ging met haar man. Ze werden begeleid door een jonge Masaï, met wie ze zo’n goed contact opbouwden dat ze besloten hem te steunen in zijn studie en een lagere school in een dorp te sponsoren. Binnenkort neemt ze de grote stap om haar baan helemaal op te zeggen. ‘Zo na je vijftigste ga je toch nadenken of je al je dromen hebt geleefd, of dat er nog meer is.’

En er ís meer, ervaren we tijdens de jeepsafari op de eerste dag. We zien zebra’s die hun prachtige gestreepte billen naar ons toe keren, zien olifanten rollebollen in de rivier, een luie leeuw in het gele gras. Ik voel me dankbaar dat ik dit mag beleven. Samen met mijn kleine groepje reisgenoten: fotograaf Saskia, een alleengaande vrouw en een pasgetrouwd stel. En de sympathieke medereisleider Msafiri, gids en chauffeur.

Luipaarden in de tent

Die avond is ons groepje in rep en roer. In de jeep had Alina nonchalant gemeld dat we tijdens de komende wandeltocht van drie dagen in de jungle ’s nachts het beste in onze tent kunnen blijven, vanwege de luipaarden. Wat?!?

Ineens voel ik me helemaal niet veilig meer en ik ben niet de enige met vragen. Kunnen die luipaarden ook je tent in komen? Wat doen we als we andere wilde dieren tegenkomen? Hoeveel uur gaan we eigenlijk wandelen? Hebben we wel genoeg water voor onderweg?

Alina probeert mindfulness op ons uit: ‘Wat er allemaal in je hoofd omgaat, heeft dat een relatie met wat er in het hier en nu gebeurt? In het hier en nu is er geen luipaard.’ Maar morgen misschien wel. We willen geruststelling en wel in het hier en nu. ‘Ware ontspanning komt niet vanuit de mind,’ zegt Alina. ‘Ontspanning komt alleen vanuit de verbinding met het hier en nu: er is geen krachtiger antwoord op angst dan het nu. Hoe zou het zijn als je vanuit vertrouwen kon leven?’

Elke stap die ik zet, ga ik verder  van mijn kinderen vandaan. Wat als er iets met ze gebeurt?

Maar we zijn vasthoudend – we kunnen alleen vertrouwen als we eerst weten waarop dan. Oké, zwicht Alina, als het ons een veiliger gevoel geeft, kunnen we een ranger met een geweer vragen om mee te wandelen. ‘Al zijn die wel altijd dronken,’ voegt ze eraan toe. We besluiten er een nachtje over te slapen. Bij daglicht lijkt de dronken ranger ook niet zo aantrekkelijk, dus we leggen ons leven in handen van de Masaï-krijgers die met ons meelopen. Dit nomadenvolk woont al eeuwenlang in het gebied en kent de weg als geen ander.

We worden hartelijk ontvangen in het Masaï-dorp waar Alina het schooltje sponsort. Oudere vrouwen komen ons tegemoet, behangen met hun typerende kralensieraden. Zo dichtbij dat ik gewoon door hun oorlellen heen kan kijken. Van alle kanten komen stoffige kindjes aan, die giechelend wegrennen bij de minste beweging van een van ons.

Ik voel een steek in mijn hart; ik mis mijn eigen kinderen. Dit dorp is de laatste stop voordat we morgen de Afrikaanse wildernis in trekken. Drie dagen zonder contact met thuis. Ik stuur nog snel een sms, terwijl de vrouwen van het dorp vragen of we een Nederlands lied voor hen willen zingen. Uiteindelijk staan we daar met z’n vijven besmuikt ‘Lang zal ze leven’ te zingen, terwijl de vrouwen en kinderen van het dorp ongegeneerd dubbel liggen.

We delen de cadeautjes uit die we vanuit Nederland hebben meegenomen: de kinderen in dit dorp zullen nog jaren lopen op knalroze en gele Bergstein kaplaarsjes, met reflectoren die enorm van pas zullen komen in de woestijn. Als we wegrijden, zie ik nog net hoe een snottige peuter in de winterjas van mijn elfjarige dochter wordt gehesen.

Ze gaat me er vast uit-mediteren, denk ik koppig, maar Alina blijft rustig

Ik wil naar huis

Die nacht word ik om vier uur wakker. Het is nog donker, ik heb het koud in mijn slaapzak. Zware paniek overvalt me. Drie dagen zonder wc en douche, zonder telefoonbereik, zonder jeep, met vreemde Masaï-mannen en luipaarden? Elke stap die ik zet, ga ik verder van mijn kinderen vandaan. Wat als er iets met ze gebeurt? Dan kan niemand me bereiken. Dit ga ik echt niet doen. Leren we in de yoga niet altijd om naar ons gevoel te luisteren? In de vroege ochtendschemering roep ik Alina en in tranen zeg ik: ‘Ik wil naar huis.’

Ze gaat me er vast uit-mediteren, denk ik koppig, maar Alina blijft rustig. ‘Heb je nog ruimte om ernaar te kijken?’ Hmm. Terug naar huis is eigenlijk ook een gedoe. Ze stelt een paar vragen, geeft me de ruimte om te vertrekken als ik echt wil, en vanuit daar ontstaat een oplossing: ‘Zou het je helpen als Msafiri en de jeep wél nog een dag meegaan?’ Mijn hart leeft op: zij staan voor veiligheid. Hij kent het gebied en in een jeep kun je gaan zitten als het stormt of als er een luipaard voorbijkomt.

Opgelucht geef ik me over aan de eerste les, op de mooiste plek waar ik ooit yoga heb gedaan. ‘Alles wat ik aan oefeningen doe, heeft dit doel: ervaren in het hier en nu te zijn,’ zegt Alina. ‘Afrika helpt hierbij. In het Westen zijn we altijd maar aan het denken. We zijn het contact met onze zintuigen verloren.’ We ademen de frisse morgenlucht in, schudden alle zorgen van ons af, omarmen de uitgestrekte heuvels. Zwijgend voegen twee Masaï zich bij ons. Hoe beeldschoon, met hun gekleurde ruiten dekens tegen de blauwe lucht. Ik zet mijn telefoon definitief uit. Wow, ik ben in Afrika.

Wat is spanning?

‘Zullen we een oefening doen?’ roept Alina op gezette tijden vrolijk. Tijdens deze reis zijn spiritualiteit en mindfulness op een natuurlijke manier met de dag verweven. In de jeep, tijdens het wandelen of rond het kampvuur. ‘Wat is spanning? Bal je vuist maar eens. Je lichaam verhardt zich, verandert in een muur. Om je te beschermen tegen alles wat de geest als een bedreiging ziet. Maar je betaalt een hoge prijs voor dat pantseren, je mist alles wat de wereld aan moois te bieden heeft. Een leven dat je helemaal leeft vanuit je gevoel van veiligheid, is meestal niet het leukste leven. Ik nodig jullie uit je te openen.’ Het pasgetrouwde stel glimlacht naar elkaar. ‘De kunst is onderscheid te maken tussen reële dreigingen en alles wat je bedenkt dat zou kúnnen gebeuren.’

Ze heeft gelijk, natuurlijk heeft ze gelijk. Ik denk terug aan eerdere vakanties die werden overschaduwd door zorgen over mijn werk of andere beslommeringen, waardoor ik niet echt kon genieten. Dat zal ik hier niet laten gebeuren. Want 
voorlopig is er geen luipaard te zien, het is meer alsof je over de Hoge Veluwe loopt. Goed dat we die dronken ranger niet hebben meegenomen.

De Masaï die met ons meelopen blijken geen exotische overblijfselen uit vroeger tijden, maar ontwikkelde en zorgzame jongens. Zoals Yohane, die continu achterom kijkt of niemand achterblijft en het reuze interessant vindt om in een Nederlands yogatijdschrift te komen. ‘I am the yoga man.’ Bij ons doet iedereen yoga tegen de stress, leg ik hem uit. Hebben jullie ook stress? Ja, antwoordt hij eenvoudig. ‘Als je moeder ziek is, of als er iemand doodgaat.’ Ik vertel hem dat wij overal stress van krijgen; als we vastzitten in het verkeer, wanneer we computerproblemen hebben. Hij knikt begrijpend. Dat is wel rot voor ons.

Tegen de avond doen we een ademhalingsoefening op een prachtige plek in het bos. De zon schijnt door de takken, exotische vogeltjes kwetteren. We hebben allemaal oude pijn, zegt Alina, en die manifesteert zich in twee dingen: een hoge ademhaling en spierspanning. ‘De manier om jezelf als kind bijvoorbeeld stil te houden tijdens een heftige ruzie van je ouders is door in elkaar te duiken, je adem in te houden en in een hoekje te gaan zitten.’ Om los te laten en energie te laten stromen, ademen we intensief in en uit, alsof we door een rietje ademen. De muziek uit haar iPod wordt steeds opzwepender.

Oude pijn

Ik dacht op mijn 45ste wel klaar te zijn met oude pijn uit mijn jeugd, maar totaal onvoorbereid zie ik mezelf weer voor me als kind, altijd aan het zorgen voor mijn emotioneel instabiele moeder. Op mijn hoede voor haar mogelijk dronken partners. Bang voor de ruzies ’s nachts. En als een blikseminslag zie ik het verband: hoe ik als kind, als puber, beginnend student, inderdaad verkrampt was. Een tactloze oom die op mijn zestiende tegen me zei: ‘Wat jammer, je was altijd zo’n pittig kind.’ Het vrolijke, ongedwongen kind was ingehouden geworden, voorzichtig, krampachtig proberend alles onder controle te houden.

‘In het Westen zijn we altijd maar  aan het denken. We zijn het contact  met onze zintuigen verloren’

Terwijl de mooiste momenten in je leven juist plaatsvinden vanuit ontspanning. Momenten in de liefde, seks, vriendschap, reizen. Pas vanuit ontspanning komen mensen en avonturen naar je toe, kun je echt lachen, ervaar je vrijheid.

Plotseling komen de tranen. Uit mededogen met het kind van toen, maar ook uit dankbaarheid dat ik zover ben gekomen. Want om de verkramptheid van je jeugd te overwinnen, moet je eerst veiligheid ervaren. Dankzij de liefde van zelfgekozen mensen en de ontspanning van yoga. Ik breng mijn armen omhoog op een inademing, adem de pure lucht in, omvat het hele oerwoud. Ik voel letterlijk ruimte, alles is één. Ik schud mijn spieren los, adem alle oude pijn uit. Leven vanuit je hart, de grootsheid van het leven voelen. Tanzania is niet eng. Het is overweldigend. Achter me hoor ik ook een van mijn reisgenoten snikken. Ik denk aan haar desinfecterende gel, muggenwerende bloesjes, de safari-toilettas. Ik ben niet de enige die het moeilijk vindt om de controle los te laten.

Blikkerende messen

Maar hoe vinden we deze ontspanning straks in ons dagelijks leven, als de angst voor luipaarden weer is vervangen door de angst voor presentaties en deadlines? Alina: ‘De enige manier die ik heb kunnen ontdekken, is je gedachten steeds toetsen aan de realiteit. Is er nú iets om bang voor te zijn?’

Een oefening die je thuis kunt doen, vertelt ze, is je in meditatie iets voorstellen waar je bang voor bent. En jezelf telkens de vraag stellen: wat is het allerergste wat kan gebeuren? Dus, stel dat je zenuwachtig bent voor een presentatie. Wat is het ergste wat kan gebeuren? ‘Dat ze allemaal zien dat ik zenuwachtig ben.’ Wat is het ergste wat dán kan gebeuren? ‘Dat ze me niet meer respecteren.’ Wat is het ergste wat dán kan gebeuren? ‘Dat ik buiten de groep val.’ Wat is het ergste? ‘Dat ik alleen kom te staan.’ En dan proberen te ontspannen in die gedachte – die je meestal zelf al onwaarschijnlijk voorkomt.

Die avond hebben onze Masaï-vrienden een geit geslacht – ik denk dat dit de enige yogareis is waar dit gebeurt. In de donkere nacht zie ik glimmende zwarte mannen, rauw vlees dat te drogen hangt bij het vuur, blikkerende messen. Had ik dit beeld van tevoren gezien, dan was ik gillend weggelopen. Yohane biedt me zorgzaam een stukje aan. ‘O nee, je bent vegetarisch,’ zegt hij teleurgesteld.

Is er iets om bang voor te zijn, in het hier en nu? Welnee. Dit is Afrika. Groots en meeslepend Afrika.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Happy Soul Travel.