Marianne ter Mors (36) kampte ruim tien jaar lang met een eetstoornis. Eerst anorexia, daarna boulimia. Niemand wist ervan en geen therapievorm hielp. Yoga bleek voor haar de ingang naar heling. ‘Ik voelde, zonder kleuring of negatief innerlijk commentaar, mijn armen, mijn benen en billen op de grond.’

Herstellen van anorexia met yoga

Mama’s bord ligt weer vol met vetvrije rode sausjes, een plukje sla en kale macaroni. Ik kijk hoe ze alle andere borden volschept. Daar ligt iets heel anders op: spaghetti met gewone rode saus, gehakt en groente. Ik begrijp niet waarom mama wéér niet mee-eet. Als ik ernaar vraag, zegt ze: ‘Mama is op dieet.’ Maar sla en kale macaroni is toch helemaal niet lekker? Op die vraag antwoordt ze met een meewarige blik. Mama is te dik, ze moet afvallen. Ik vind mama lief en mooi. Maar ik wil niet dat ze door mijn vragen een rotgevoel krijgt, dus hou ik mijn mond.

Al van jongs af aan begrijp ik dat er iets ‘bijzonders’ is met eten. Het kan je mooi maken of heel lelijk. Aangestoken door mijn moeder begin ik als dertienjarige te experimenteren met diëten en die kant-en-klare zogenaamde vetvrije rode sausjes. Mijn innige overtuiging ‘ik ben niet goed genoeg’ laat zich eenvoudig vertalen naar eten. Of, in mijn geval, juist helemaal níét eten. Want gevoeliger, taliger, netter, sensueler en dromeriger zijn dan je leeftijdsgenoten? Daar kun je niks aan doen. Maar eten, daar kun je controle over uitoefenen. En wat blijkt: honger hebben verdooft me, zodat ik me niet verdrietig, ongezien en onbegrepen voel. Om afvallen of dun worden gaat het me tijdens mijn hongerdieet niet eens, want ik blijf mezelf als dik en lelijk zien, ongeacht wat de weegschaal aangeeft.

Ik ging op zoek naar de pijn van afwijzing en lichaamsschaamte. Ik word al snel een hardcore lijner. Mijn dagen bestaan uit nadenken over eten: Neem ik wel of niet dat koekje, hoeveel calorieën zitten er in pindakaas, misschien moet ik stoppen met vetten eten, aaargghhh, ik heb ZO’N trek in hagelslag… Of een dag geslaagd is of niet, hangt af van wat en hoeveel ik eet. Op een slechte dag is eten overal; dan heb ik de ene eetbui na de andere. Op goeie dagen is eten mijn vijand en mijd ik voedsel zo veel als ik kan.

Liegen, alweer

Het maakt me chagrijnig. Iedereen is normaal, behalve ik. Iedereen is leuk, behalve ik. Ondanks al mijn worstelingen gaat het normale puberleven gewoon door. En zeg je puberleven, dan zeg je pyjamafeestjes. Samen met een groep vriendinnen Nothing Hill met Hugh Grant aanzetten (zwijmel) en vervolgens vooral veel chips, chocolate chipkoekjes en cakejes eten. Slapen is bijzaak of eerder een eufemisme voor de hele nacht roddelen over uitgaan en jongens. Leuk, maar voor mij ook een slagveld.

Ik ben vooral bezig met lijstjes maken van wat ik wel en niet mag eten. Ik mag ’s morgens een beetje muesli, ’s middags twee droge bruine boterhammen, een appeltje, een beetje avondeten and that’s it. Ai, wat te doen dan op pyjamafeestjes? Precies, liegen: ‘Nee, ik heb last van mijn buik gehad, ik hoef even niet.’ Ik zie het aan de gezichten van mijn vriendinnen, ze geloven me niet. Oké, daar moet ik iets op verzinnen dus. Zaterdag pyjamafeestje betekent vrijdag de hele dag niet eten en zondag extra sporten. Niet eten, hoe los ik dat op? Juist, liegen, alweer. Vreselijk. ‘Nee, ik eet bij Meta, ik hoef niks mam.’

Lees ook: kan yoga helpen bij het herstellen van een eetstoornis? Yogadocente Francesca Cassia vertelt

Intense bevrijding door yoga

Dit gaat jaren zo door. Ook als ik rechten ga studeren in Leiden. Op een gegeven moment maak ik de overstap van anorexia naar boulimia. Veel makkelijker, want al dat lekkere eten – noem me zwak – ik wil het niet meer missen. Kotsen dus maar. En af en toe een paar dagen niet eten, gaat best. Ik weet dat ik niet gezond bezig ben, maar ik kom er niet los van. Ik schaam me kapot. Waarom heeft iedereen een normale relatie met eten en ik niet? Niemand ziet het. Zag iemand het maar. Aan de buitenkant ben ik de vrolijke meid met een grote bek en een groot hart. ‘Marianne, die redt zich wel.’ Op zich wel ja, maar vraag niet hoe. Altijd maar calculeren, veel sporten en jaloers kijken naar andere, veel mooiere vrouwen.

Het voordeel van student zijn, is dat je goedkoop kunt sporten. Samen met wat vriendinnen ga ik elke week naar de dameshuppelklas van Taco. Een beetje rennen, rekken en strekken en wat gewichtheffen. Dat ik daarvoor en daarna nog een uur op de crosstrainer sta, vertel ik aan niemand. Tot vandaag. Taco is ziek. Balen man, wat nu? ‘Het wordt vervangen door een yogales,’ fluistert een van mijn clubgenootjes. Yoga?! Is dat niet voor dames met paarse broeken die de hele dag OM zingen of zo? Bah. Totdat de yogadocente binnenwandelt. Ik zie direct iets bijzonders aan haar. Er hangt een aura van innige tevredenheid om haar heen. Dat wil ik ook, verzucht ik in stilte.

Enfin, geen tijd om na te denken: de les begint. Tjemig, dat yogagedoe is niet voor mietjes, hoor! Rekken, buigen, ademen. Vooral veel ademen. Na een uur lig ik moe maar tevreden in Savasana. En ineens: it hits me! Ik heb al een uur niet aan eten gedacht! Ik kan me niet heugen wanneer dat het geval is geweest. En: ik heb een lichaam. Niet alleen een verward hoofd, ik heb een lichaam. En door de yoga was mijn geest zo rustig dat er geen negatieve gevoelens bovenkwamen. Ik voelde, zonder kleuring of negatief innerlijk commentaar, mijn armen, mijn benen en billen op de grond. Stilletjes rolt er een traan over mijn wang. Ik hoop vurig dat niemand het ziet, maar o, wat voel ik me intens bevrijd!

Chill en happy

Werd het daarna allemaal rozengeur en maneschijn? Neuh, dat niet. Ondanks de yoga bleef de eetstoornis nog wel een paar jaar mijn trouwe metgezel. Bepaalde houdingen, zoals de Hond, vond ik vreselijk omdat mijn shirt dan uit mijn yogabroek piepte. Gevolg: ik voelde me een hangbuikzwijntje dat een poging tot lenigheid deed. Maar dan toch maar gewoon blijven ademen. Naar die buik kijken, dat vervelende gevoel ervaren en blijven ademen. Of als de emoties te heftig werden: focussen op de strekking aan de achterkant van mijn benen.

Een andere houding waar ik een hekel aan had was de Staande Vooroverbuiging. Zat mijn achterbuurvrouw, of nóg erger als het een man was, zich nu niet te verwonderen over die ongelofelijk dikke kont? Ik ging ook weleens achteraan staan om niet op te vallen. En jawel, het kwam weleens voor dat we dan moesten omdraaien. OM-DRAAI-EN, NEE! schreeuwde ik dan vanbinnen. Yoga was verre van alleen maar chill en happy.

Maar toch veranderde er steeds wel iets. Elke keer als ik yoga deed, kon ik als het ware op de pauzeknop drukken. En al die kleine stukjes rust zetten langzaam een transformatie in gang. Later leerde ik zelfs om actief op zoek te gaan naar die pijn van afwijzing en lichaamsschaamte in een yogahouding. Want juist door het doorvoelen van de pijn merkte ik dat de intensiteit afnam. Het enige wat die pijn wilde, was gezien worden.

Nog steeds kan ik mopperen over putjes in mijn benen en mijn buikje, maar van mijn eetstoornis ben ik genezen. Nu weet ik, als het gemiep over rolletjes, rimpels of andere onzekerheden de kop opsteekt: hup, naar de yogamat! En als yoga even niet kan, zoek ik een moment de stilte op in de natuur of kruip ik tegen een paar heerlijke caviabillen aan. Dan weet ik weer snel: o ja, dáár gaat het om.

‘Vanuit rust kun je je opnieuw verbinden met je gevoel’

Twintig jaar geleden ontwikkelt Bibi von Meyenfeldt een eetstoornis. Ze probeert alle therapievormen uit; van regulier naar alternatief, toch mist er wat. Dan doet ze een keer een yogales. Yoga zorgt ervoor dat Bibi uit haar hoofd komt en weer in haar lijf. Inmiddels is Bibi hersteld en helpt ze met haar yoga­ lessen andere mensen in hun herstelproces van een eetstoornis.

Bibi: ‘Ik ben nogal een ‘hoofdig’ type. Veel mensen met een eetstoornis zijn dat. De meeste eetstoornis­ behandelingen zijn cognitief, je vervangt zo de ene dwangmatigheid door de andere. Dat zorgt niet altijd voor duurzaam herstel. Yoga kan wel helpen bij duurzaam herstel van een eetstoornis. Mijn advies: beginnen met Restorative of Yin yoga. De actievere vormen hebben altijd een element om je grens op te zoeken. Dat triggert je eet­ stoornis. Het is juist belangrijk het hele ‘moeten’ eruit te gooien. Anders wordt je practice de nieuwe vorm van over je grenzen heen gaan. Pas als je vanuit rust je opnieuw leert verbinden met je gevoel, kun je gezonde keuzes maken. Als ik iemand in mijn les eerder uit een houding zie komen, dan juich ik vanbinnen. Daar is moed voor nodig.’

bibiyoga.nl

‘Zelfacceptatie bereik je door los te komen van negatieve gedachten’

Kristin Skotnes Vikjord werkte als klinisch psycholoog, yogadocent en mindfulnesstrainer anderhalf jaar in een instelling om mensen te helpen herstellen van boulimia, anorexia en binge-eating.

Kristin: ‘Yoga biedt veel mensen de mogelijkheid op de pauzeknop te drukken. Zo stimuleer je het parasympatische zenuwstelsel en maak je geluksstofjes aan. Op de lange termijn zorgt dit voor meer zelfacceptatie en rust in je denken. Kijk wel goed welke yogavorm je kiest. Bij bijvoorbeeld Bikram yoga draag je door de hitte weinig kleding, terwijl het voor veel mensen met een eetstoornis confronterend is om naar hun lijf te kijken.

Ook kan een yogisch dieet een middel zijn om anorexia te verbloemen of orthorexia te ontwikkelen. Yoga zou geen middel moeten zijn om goed te praten dat je extreem gezond (en weinig) gaat eten. Zoals de regel dat een kwart van je maag leeg moet blijven om ruimte te bieden aan het goddelijke. Daar heeft je eetstoornis wel oren naar. Zolang je een eetstoornis hebt, kun je een yogisch dieet beter mijden. Belangrijker is om eerst te leren dat je alles mag eten, zodat de angst of afkeer voor voeding verdwijnt. Een zachte vorm van yoga kan je ondersteunen tijdens je herstel.’

kristinvikjordpaternotte.com

FOTO Paulien de Gaaij