Ayurveda in je yogapractice

Ayurveda is, net als yoga, duizenden jaren oud. Beide zijn ontstaan vanuit het idee dat de buitenwereld invloed heeft op je binnenwereld. Als je je yoga- of leefstijlpraktijk afstemt op de seizoenen, elementen en je persoonlijke dosha, draagt dat bij aan je harmonie, welzijn en balans.

Yogadocent Julia Blohberger, tevens energiewerker en ayurvedisch health coach bij Studio Earth, vat het mooi samen met de woorden: “As within, so without.” Alles wat je in jezelf vindt – in je eigen microkosmos – zie je ook terug in de wereld om je heen, de macrokosmos.

Als traditionele gezondheidsleer laat ayurveda, net als yoga, zien hoe lichaam, geest en ziel met elkaar verbonden zijn. Het leert je hoe je die verbinding kunt versterken, hoe je in harmonie met jezelf en je omgeving kunt leven, en hoe je zo je levenskwaliteit verbetert. Voel je je ziek, boos of neerslachtig? Dan is er volgens ayurveda sprake van een disbalans. De oplossing ligt in het herstellen van het evenwicht.

Het spijsverteringsvuur: agni

In de ayurveda speelt spijsvertering, en vooral het spijsverteringsvuur (agni), een centrale rol. Dit vuur verteert niet alleen voedsel, maar ook emoties, prikkels, stress, beweging en alles wat je zintuigen binnenkrijgen. Hoe goed je iets verteert, hangt samen met je constitutie, het mentale en fysieke gestel waarmee je geboren bent. Die wordt bepaald door een unieke verhouding van drie dosha’s: vata, pitta en kapha. Deze dosha’s zijn energietypes die bepalend zijn voor zowel lichamelijke als geestelijke eigenschappen, opgebouwd uit de vijf elementen: ether, lucht, vuur, water en aarde. Ook in je lichaam zijn deze elementen terug te vinden. Aarde zit in je botten en mineralen, vuur is je spijsvertering, lucht staat voor beweging en communicatie, water voor alle vloeistoffen zoals bloed en slijm, en ether – ruimte – is aanwezig in je bindweefsel en tussen je wervels, maar is ook de ruimte tussen twee gedachtes. Deze ruimte is essentieel voor je gezondheid: hoe meer ruimte, hoe beter alles kan stromen en verteerd worden. Elke dosha bestaat uit twee elementen, waarbij er één dominant is. Zo overheerst bij pitta het vuur, bij vata de lucht, en bij kapha de aarde.

Alles is in beweging

Iedereen draagt alle drie de dosha’s in zich, maar meestal overheerst er één, of een combinatie van twee. Het kan lastig zijn om precies te bepalen wat je oorspronkelijke constitutie is, maar de manier waarop je voor het eerst in aanraking kwam met yoga, zegt vaak al veel. Zo is een pitta-type geneigd om eerst uitgebreid onderzoek te doen en alle opties af te wegen. Een vata-type probeert gewoon een les en vertrouwt op het gevoel. En een kapha-type kiest liever een minder uitdagende stijl en blijft graag in de comfortzone.

Toch is je dosha-verhouding niet statisch. De dosha’s veranderen mee met je levensfase, seizoenen, het moment van de dag en de situatie waarin je leeft. Net als bij yoga geldt in de ayurveda: alles is in beweging. Leefstijl, voeding, stress, omgeving – alles beïnvloedt je balans. En dan is er ook nog het principe prajnaparadha: een ‘misdaad tegen wijsheid’. Soms doen we iets waarvan we wéten dat het niet goed voor ons is, maar door opvoeding of cultuur toch als normaal ervaren. En soms kunnen we het zelfs prima verteren, ondanks dat het niet ‘klopt’ met onze constitutie.

Benieuwd naar jouw overheersende dosha? Doe de test!

Evenwicht

Vanuit het idee ‘as within, so without’ draait het in ayurveda ook op de mat om balans. Een evenwichtige pitta is gedisciplineerd en scherp. Een uitgebalanceerde vata is creatief, nieuwsgierig en sprankelend. En een kapha in balans is liefdevol, loyaal en toegewijd. Die balans kun je herstellen via voeding, leefstijl en door rekening te houden met je leefomgeving. In de westerse wereld leven veel mensen met volle agenda’s en talloze prikkels – denk aan verkeer, beeldschermen, geluiden. Dat zijn allemaal ervaringen die verteerd moeten worden. Als je jezelf daar geen ruimte en tijd voor geeft, kan vooral je vata uit balans raken, wat invloed heeft op je zenuwstelsel. Door te vertragen en te gronden kun je daartegenin werken en je gezondheid verbeteren.

Balans in je yogapractice

Ook je yogapractice kan balans brengen – of juist verstoren. Omdat alles wat je binnenkrijgt verwerkt moet worden, beïnvloedt yoga je systeem. In de ayurvedische visie kies je een yogastijl die je balans herstelt, niet eentje die bestaande onbalans versterkt. Is het buiten warm en zit er al veel vuur in je systeem? Dan kun je beter geen pittige Ashtanga- of Bikramles volgen. Gelijksoortige energieën versterken elkaar, terwijl tegengestelde energieën balans brengen. Bij hitte kies je dus liever voor een rustige vorm zoals Yin, Yoga Nidra of Restorative Yoga. Dat helpt ook om je vata-energie te kalmeren en je meer in je lichaam te brengen.

Ook de vijf elementen kun je bewust inzetten tijdens je practice. Voel je je zweverig of ongegrond, maar wil je toch een dynamische Vinyasa doen? Dan kun je je voorstellen dat je beweegt door water of over aarde. Dat maakt je bewegingen zwaarder en bewuster, wat helpt om te gronden. Je kunt zelfs met je drishti – je focuspunt – de balans beïnvloeden. Kijk je naar de grond, dan roep je het aardse op; dat helpt bij overactieve vata. Heb je juist last van een tunnelvisie, typisch voor pitta, richt je blik dan naar voren om weer ruimte te ervaren. En als kapha overheerst en je je zwaar voelt, kijk dan omhoog om de lucht en ether uit te nodigen.

Hoe meer je yoga en ayurveda op elkaar afstemt, hoe meer je je één voelt met jezelf én de wereld om je heen.

*Dit artikel kom uit Yoga #1 2025 en is ingekort voor online. Meer lezen? Bestel het nummer hier.