Koen de Jong over Goenka: ‘Zijn intentie is zacht, zijn methodiek strikt’

Hoe is Goenka op je pad gekomen?

‘In 2002 werd duidelijk dat ik mijn droom als profwielrenner kon vergeten. Ter afleiding dook ik Amsterdamse cafés in, bijna elke avond. Ik dronk te veel, werd steeds somberder en kreeg hartkloppingen. Twee jaar later viel mijn oog op een krantenartikel over Vipassana. De techniek beloofde gelijkmoedigheid, leren om jezelf niet te laten meeslepen door je emoties. Wat verlangde ik daarnaar. Ik nam het impulsieve besluit naar een retraite in België te gaan, terwijl ik daarvoor nog nooit één minuut had gemediteerd.’

Wat voor indruk maakte hij op jou?

‘Ik heb Goenka nooit ontmoet, maar zag ’m voor het eerst op een video op die eerste retraitedag. Daar zat een man met pretoogjes, een wijze man die ontspannen zijn verhalen vertelde. Dit stond zó haaks op mijn meditatie-ervaring van die dag! Die voelde als een strafkamp, overal had ik pijn. Goenka’s uitstraling verraadt wat meditatie je brengt: vriendelijkheid en vrolijkheid, geen demonen en frustratie. Mijn hart maakte een sprongetje: wat hij heeft, kan ik ook krijgen.’

Toch staat hij als streng bekend.

‘Ja, zijn intentie is zacht, maar in zijn methodiek is hij strikt. Tot in het extreme. Om vier uur ’s ochtends opstaan, om half vijf mediteren. Tien dagen lang niet praten, lezen of schrijven. Dagelijks één uur helemaal niet bewegen.’

Is zijn harde aanpak nodig, vind jij?

‘Ja, want alleen zo bereik je die diepte. Stel, je praat met een andere deelnemer wel over je meditatie na. Reken maar dat je, eenmaal terug op je kussen, je eigen ervaring gaat vergelijken. Terwijl meditatie juist om beschouwen gaat, niet-oordelen.’

Je zei net ‘zijn verhalen’. Welk verhaal is je vooral bijgebleven?

‘Zijn eigen verhaal. Goenka was een van de succesvolste zakenmannen van Birma, zeg maar gerust een graaiende industrieel. Maar hij leed aan zware migraineaanvallen waar hij niet vanaf kwam, ondanks talloze medische trajecten. Tot een vriend ’m op Vipassana wees. Zijn migraine verminderde aanzienlijk, waarna hij veertien jaar in de leer ging bij zijn leraar U Ba Khin. En dat terwijl hij na de eerste keer eigenlijk wilde stoppen… Goenka’s verhaal slaat een brug naar het westen – juist omdat hij van huis uit geen boeddhist is. Dat maakt het herkenbaar, ook voor mij.’

Wat is zijn belangrijkste les voor jou?

‘Wij zijn niet onze gedachten en emoties. Vipassana geeft je het inzicht (pañña) dat er in ons lichaam zoveel liefde en compassie schuilt. Dat ontdek je zeker in die tien uur, een lopende band van saaiheid, worsteling en pure extase. Ik weet nog dat ik overvallen werd door het angstbeeld dat mijn vriendin van een donker jongetje zou bevallen. Met de vraag: ben ik de vader? Was ik in het dagelijks leven totaal niet bezig, maar mijn onderbewuste blijkbaar wel. Huilend probeerde ik die angst te observeren. En inderdaad, hij verdween, een doorbraak voor mij. Sindsdien begrijp ik het begrip verlichting ook beter. Door meditatie ruim je onverwerkte bagage op, ik voel me steeds lichter.’