‘De grootste belemmering zit in ons eigen hoofd’

We kunnen de realiteit niet verdragen, terwijl daar de meeste kansen voor groei liggen. Dat is een van de inzichten over veerkracht die de Amerikaanse schrijfster Elizabeth Gilbert, bekend van de bestseller Eten, bidden, beminnen, tijdens de pandemie deelde via een online lezing van The School of Life Amsterdam. Inmiddels is ons leven weer volop in beweging, maar haar inzichten blijven van toepassing. 

Elizabeth: ‘Het leven dwingt ons af en toe om door de knieën te gaan. Het beste wat je dan kunt doen is je hoofd buigen en zoveel mogelijk meebewegen. We hebben weinig in het leven daadwerkelijk onder controle. Daar worden we ook nu mee geconfronteerd. Of dat een wereldwijde pandemie is of persoonlijke tegenslag.’

Elizabeth weet alles van die persoonlijke tegenslag: ‘Ik leerde door de dood van mijn grote liefde om de golven van angst en verdriet door me heen te laten gaan. Verzet tegen de realiteit kost alleen maar kracht en het wordt er niet beter van. Maar het is helaas zoals T.S. Eliot schreef: “Humankind cannot bear very much reality.”‘

Kansen voor vernieuwing

Door de tegenslagen in haar leven heeft ze geleerd om dagelijks te bidden. En nee, dat heeft niets met religie te maken, maar met spiritualiteit. ‘Het leven leven zoals het zich aandient vraagt om overgave. Weet je wat het verschil is tussen religie en spiritualiteit? De eerste groep gelovigen is bang naar de hel te gaan, en de andere is er al geweest’, zegt ze lachend.

Wat haar ook helpt is om nieuwsgierig te blijven in plaats van te denken: waarom overkomt mij dit? En door te onderzoeken wat er gebeurt en welke mogelijkheden er zijn: ‘Je hoort nu vaak dat dit een oorlog is, maar het grote verschil is dat niemand een ander opzettelijk pijn wil doen. De hele wereld heeft last van het virus. Dat biedt juist kansen voor vernieuwing en meer samenwerking. Je realiseert je wie of wat er werkelijk toe doet. Ja, sommige bedrijven en relaties zullen de crisis niet overleven, maar hoe erg is dat? Er ontstaan ook weer nieuwe bedrijven en relaties. We willen het liefst zo snel mogelijk terug naar hoe het een paar maanden geleden was. Maar waarom eigenlijk?’

Ook voor deze crisis klaagden veel mensen over het leven. Hoe druk ze het hadden bijvoorbeeld.

Ze kreeg vaak te horen dat lezers van haar wereldwijde bestseller Eten, bidden beminnen ook wel een tijd in een ashram in India zouden willen zitten. Lekker tijd voor jezelf. Elizabeth: ‘Nou, dit is je kans. Nu kun je meer dan ooit tijd met jezelf doorbrengen. Helaas is dat precies de persoon met wie je liever niet geconfronteerd wordt.’

Een andere les is daarom wat aardiger tegen jezelf zijn. We oordelen onnodig hard over wat we allemaal beter en anders moeten doen, aldus Gilbert. Dat is een nooit ophoudend gevecht. Het helpt ook niet dat bijna de hele wereld erop gericht is om je het gevoel te geven dat je niet voldoet. Of dat nou social media is of marketing.

Compassie is het beste medicijn, vindt ze. ‘Als je een hond uit het asiel haalt die van alles heeft meegemaakt zul je niet snel tegen het dier zeggen dat het er niet uitziet en niet genoeg zijn best heeft gedaan. Nee, je geeft het warmte en aandacht. Zo zouden we ook met onszelf en anderen moeten omgaan als we het moeilijk hebben.’

Tijd voor creativiteit

Dit is een bijzonder interessante tijd voor creativiteit. Niet toevallig een van de expertises van de schrijfster. Maar hoe moet je creatief zijn als je grotendeels thuis bent opgesloten? Of wanneer je je zorgen maakt over de financiële toekomst? Dat hoeft geen belemmering te zijn, maakt ze duidelijk. De grootste belemmering zit in ons eigen hoofd. Daar hebben economische omstandigheden weinig mee te maken: ‘Creativiteit was er lang voor de economie en zal er altijd zijn.’

Een journaliste uit Korea vroeg haar eens tijdens een interview hoe zij en haar leeftijdgenoten in godsnaam creatief werk konden maken. Ze woonden vaak nog bij hun ouders omdat een eigen woning onbetaalbaar was. Als je zo op elkaars lip zit, heb je toch weinig ruimte om iets te maken? Gilbert was niet onder de indruk: ‘Weet je wat een van de meest vernieuwende stromingen in de muziek is? Hiphop. En waar kwam die muziek vandaan? Van de straat, van mensen die weinig tot niets hadden.’

Emotionele besmetting

Een van de deelnemers aan de online lezing vroeg vervolgens wat ze aanmoest met een partner die in deze tijd vooral bang en negatief is. ‘Tja, je zou denken dat je iemand helpt door medelijden te hebben. Maar als de ander lijdt hoef jij niet ook te lijden. Dan zijn er ineens twee mensen die lijden. Dat heeft niets met liefde te maken en je helpt de ander dus niet.’

Medeleven is prima, maar let erop dat je niet besmet raakt door de emoties of angsten van anderen, is haar advies. Gilbert geeft het voorbeeld van een vriendin die graag klaagt over van alles en nog wat. ‘Ik geef haar een half uur waarin ze los mag gaan. Maar daarna is het klaar omdat ik anders word meegetrokken in haar emoties.’

Een andere vriendin van de schrijfster had nog een gouden tip voor de toehoorders: ‘Het helpt om (desnoods in je hoofd) een liedje te zingen: “This is your shit. Not mine.’’

_{Beeld: Timothy Greenfield – Sanders}