In de Boomhouding staan als je maar één been hebt, of een Bikram-les volgen als je bijna blind bent? Zeker, want iedereen kan aan yoga doen. Drie mensen met een beperking vertellen wat hun practice hen bracht. ‘Door yoga leerde ik om me niet meer te verzetten tegen de fantoompijn.’

Na een beenamputatie was Pietsje Hannema Greidanus het vertrouwen in haar lichaam kwijt. Yoga geeft haar troost en leerde haar om te gaan met de fantoompijn.

‘Van nature ben ik nogal een bikkel, dus toen ik in 2007 pijn kreeg in mijn knie, liep ik er een hele tijd mee door. Pas toen het echt niet meer ging, bezocht ik de huisarts. Die zei: “Je loopt toch nog goed? Dan zal het wel meevallen.” Ik liet me wegsturen met paracetamol. Maar de pijn werd erger. Weer liet ik me afschepen. Uiteindelijk kwam ik in het ziekenhuis terecht met een kwaadaardige tumor in mijn knie. Het was te laat om mijn been nog te behouden: het moest eraf. Ik wilde eerst nog met mijn man en kinderen op vakantie, het was augustus. Die vakantie heb ik op adrenaline volbracht. De kinderen waren nog klein en ik had nauwelijks tijd om me voor te bereiden op wat komen ging.

Pas toen ik klaar lag voor de operatie, vloog het me aan. Niets zou ooit meer hetzelfde zijn. Ik werd overvallen door een enorme somberheid. Laat mij maar voorgoed inslapen, dacht ik. Toen ik wakker werd, meende ik dat de operatie niet was doorgegaan. Ik voelde mijn linkerbeen nog; het laken drukte erop. “Kan dat laken niet wat losser?” vroeg ik. Maar mijn been was er helemaal niet meer.

De fantoompijn was vreselijk. Maar toen kwam de echte pijn. En daarna het accepteren van mijn nieuwe lichaam. Ik kreeg een beenprothese. De instrumentenmaker vroeg: “Hoe voelt u zich?” Mijn eerste reactie was: “Wat gaat jou dat aan?” Ik was niet gewend om over mijn gevoelens te praten; ik zat volledig op slot.’

Troost en aanraking

‘De fysiotherapeut die me hielp met opnieuw leren lopen, deed aan yoga. Omdat ik zo ontzettend gespannen was, stelde ze voor wat oefeningen met me te doen. Ze ging achter me zitten, raakte mijn nek en schouders aan en duwde zachtjes op mijn middenrif, dat helemaal verkrampt was. “Ga nu terug naar het gevoel van na de operatie,” zei ze. Ik barstte in huilen uit. Opeens besefte ik wat ik allemaal had meegemaakt. Mijn lichaam had me in de steek gelaten, ik was ontredderd en doodsbang. Kon ik ooit nog functioneren? Hoe moest ik het vertrouwen in mijn lichaam terug krijgen? Ook voelde ik plotseling heel sterk wat ik nodig had. Dat was troost. Aanraking. Kwetsbaar mogen zijn. Door yoga leerde ik om me niet meer te verzetten tegen de fantoompijn, die ik nog elke dag heb. “Omarm het,” zei mijn fysiotherapeut. Yoga bleek de manier om ermee te kunnen omgaan. Fantoompijn is geestelijke pijn; die moet je leren sturen. Dat lukt alleen als je je volledig concentreert en tegelijkertijd ontspant.

‘In de Boom visualiseer ik mijn geamputeerde been’

Elke dag doe ik yoga, maar er zijn niet zo veel houdingen die ik prettig vind. Meestal doe ik de Zittende of de Liggende Vlinder, om te ontspannen. Op goeie dagen doe ik de Zonnegroet – dan moet ik mijn prothese aan. Maar het liefste laat ik die af. Gek genoeg voel ik me dan meer heel. Een balanshouding als de Boom lukt sinds een poosje ook – zonder prothese. Ik visualiseer dan heel sterk mijn geamputeerde been en voet, en voel de druk daarvan op mijn andere bovenbeen. Dan sta ik steviger dan mét prothese.’

Op pietsje.nl doet Pietsje verslag over haar leven. Pietsje is ook te zien in een mooie korte film over wat yoga voor je doet.

Toen Myrthe Johansen voor de derde keer te horen kreeg dat ze kanker had, besloot ze: ik ga beter worden. Yoga hielp haar daarbij.

‘Tot drie keer toe kreeg ik de diagnose kanker. De eerste keer was op mijn 20ste toen ik de ziekte van Hodgkin bleek te hebben. Na een intensieve bestralingsperiode leek ik genezen. Maar op mijn 26ste kwam de ziekte terug. Deze keer kreeg ik chemotherapie. Omdat daardoor de kans op andere vormen van kanker kan toenemen, kreeg ik vanaf mijn 30ste ieder jaar een mammografie. Toch kwam het als een schok toen ik in 2013 voor de derde keer te horen kreeg dat ik kanker had. Borstkanker deze keer; mijn linkerborst moest worden geamputeerd. Dit kan toch niet de bedoeling zijn? dacht ik. Maar al vrij snel herpakte ik me en besloot: drie keer is scheepsrecht. Ik ga beter worden.

‘Ondanks alle littekens hou ik van mijn lijf’

Vanaf dat moment ging ik me verdiepen in gezondheid en geluk. Ik las veel over yoga, mindfulness en de helende kracht van gedachten. Ik deed al een poosje aan yoga, maar tijdens de lessen was ik vooral prestatiegericht bezig. Dat paste bij mijn toenmalige leven. Ik had een stressvolle baan, een gezin met jonge kinderen en nauwelijks tijd om naar mijn lichaam te luisteren. Ondanks dat ik al eerder twee keer kanker had gehad wilde ik niet anders zijn.’

Niet presteren, maar accepteren

‘Na de operatie moest ik wennen aan mijn nieuwe lijf. Het deed pijn. Doordat mijn rugspier was gebruikt om mijn borstprothese te bedekken, kon ik mijn linkerarm beperkt gebruiken. Het was confronterend. Ook besefte ik wat er allemaal was gebeurd in mijn leven en hoe ik daar mee om was gegaan. Intuïtief besloot ik een yoga-retraite in Frankrijk te gaan doen. Het bleek het mooiste cadeau dat ik mezelf ooit heb gegeven. Tijdens de retraite leerde ik dat het bij yoga niet gaat om presteren, maar om accepteren. In het begin deed zelfs de Kindhouding pijn. Maar in plaats van me tegen de pijn te verzetten, besefte ik waar die pijn vandaan kwam. Wat mijn lichaam allemaal had moeten doorstaan. En dat het er ondanks dat nog steeds voor me was. Dat het alleen maar heel hard bezig was met herstellen. Vanaf dat moment voel ik een diep respect voor mijn lichaam en grote dankbaarheid voor de veerkracht ervan. Er zit nog steeds iets beperking, maar dat is echt minimaal als je ziet waar ik vandaan kom. Yoga helpt mijn lichaam te helen. Dat is een voortdurend proces, daarom hou ik ook zo van yoga.

Ondanks alle littekens en imperfecties hou ik van mijn lijf. Ik zorg goed voor mezelf en bewaak mijn grenzen. Yoga helpt me daarbij. Waarschijnlijk zal ik binnenkort weer geopereerd worden, maar ik heb alle vertrouwen in de helende kracht van mijn lichaam.’

Myrthe is natuurvoedingsadviseur en hormooncoach: simplifyyourlife.nl.

Peter Dijcks is zeer slechtziend, maar dat verhindert hem niet om marathons te lopen of Bikram yoga te doen.

‘Vanaf mijn geboorte ben ik bijna blind. Links zie ik niks, rechts drie procent. Dat lijkt weinig, maar door mijn smalle gezichtsveld en vermogen om de context van een situatie te begrijpen, vind ik mijn weg. En anders helpt mijn hond Okke wel. Laatst zijn we samen naar Brussel geweest. Okke leverde me netjes af bij de Europese Commissie voor een vergadering. Mijn visuele beperking heeft wel impact op communicatie: ik neem geen gezichtsuitdrukkingen waar. Dat gemis probeer ik te compenseren door goed te luisteren naar intonatie en klank. Een stem kan licht, zwaar, opgewonden, rustig, bezorgd of nadenkend klinken.’

Twee handdoeken per les

‘Yoga ontdekte ik op mijn 20ste, ik begon ermee voor mijn coördinatie en lichaamsbewustzijn. Sinds drie jaar doe ik aan Bikram yoga. Dat geeft me rust en stabiliteit. Bovendien is de hitte goed voor mijn scheve rug. Die heb ik overgehouden aan verkeerd staan, en dat komt weer omdat ik mijn hoofd steeds naar links moet draaien om datgene wat ik wil zien voor mijn rechteroog te krijgen. Bikram yoga helpt. De volgorde van de houdingen en aanwijzingen van de docenten zijn altijd precies hetzelfde. Dat voorkomt onrust in mijn hoofd. Ik kan me volledig focussen. Dat is zó belangrijk, vooral voor de balanshoudingen op één been.

‘Elke les kom ik blokkades tegen’

Elke les beleef ik anders, elke les kom ik blokkades tegen. Ik probeer onder ogen te zien welke gevoelens en gedachtes me uit mijn evenwicht brengen. Inderdaad: mezelf confronteren met de situatie. Ook de docent is onmisbaar. Die vertelt me dat een been niet goed staat, dat ik mijn buik moet inhouden of een arm moet strekken vanuit mijn rug. De benodigde spieren ontdek ik ter plekke, ik heb immers geen houvast aan de leerlingen om me heen. Dat gaat goed hoor. Voor mij werkt Bikram yoga zuiverend. Ik zweet enorm, heb soms wel twee handdoeken per les nodig. Het ruikt wel, dat is een nadeel, maar ik voel me ontspannen en voldaan na de les. Ik voel de zachtheid van de lucht, de tinteling op mijn huid. Heel fijn. Ik heb net een nieuwe jaarkaart gekocht. Als mijn rug verbetert, kan ik weer marathons lopen en de limiet halen voor de paralympics van 2020 in Tokio.’

Tekst: Francine Postma (Pietsje en Myrthe), Ton Verheijen (Peter), beeld: Harold Pereira, styling: Esther de Munnik, visagie: Diana Zwarthoed